Şeyh Hasina ve Bangladeş’in Siyasi Yolculuğu
Küçük bir ülke olmasına rağmen, 170 milyonluk nüfusuyla dünyanın en kalabalık sekizinci ülkesi olan Bangladeş’in liderliğini üstlenmek, hiç de kolay bir görev değil. Merkez sol çizgideki Awami Ligi partisinin iktidara geldiği 1996 yılından bu yana, Şeyh Hasina demokratik bir Bangladeş için umut kaynağı olmuştur. İlk Başbakanlık dönemi 1996-2001 yılları arasında gerçekleşmiş, ardından muhalefette bir dönem geçirmiştir. 2009’dan itibaren ise, en sonuncusu Ocak 2024’te olmak üzere, art arda dört kez iktidara gelmiştir.
Hindistan’a olan yakınlığı ile bilinen Hasina, bazı kesimlere ayrıcalık tanıyan bir kanun nedeniyle patlayan halk öfkesi sonucu Bangladeş’ten ayrılmak zorunda kalmıştır. 300 kişinin hayatını kaybettiği protestoların ardından, 5 Ağustos’ta iktidarı sona ermiştir. Son yıllarda otoriter bir tutum sergileyen Hasina, Hindistan’a yönelmiştir. Ancak bu, onun ülkeyi terk edişi ya da Hindistan’a gitmesi açısından bir ilk değildir. Oğlu Sajeeb Wazed Joy’un belirttiğine göre, Hasina artık geri dönmeyecek.
Şeyh Hasina, beş kardeşin en büyüğüdür ve 1971 yılında o zamanki Pakistan topraklarından bağımsızlığını ilan eden “ulusun babası” ve ilk Cumhurbaşkanı Şeyh Mucibur Rahman’ın kızıdır. Şeyh Rahman, 15 Ağustos 1975’te bir askeri darbe sırasında eşiyle birlikte suikasta kurban gitmiştir. Ailesinin büyük bir kısmı bu trajik olayda hayatını kaybederken, Almanya’da yaşayan Hasina ve kız kardeşi Rehana hayatta kalmayı başarmıştır.
Hasina, ailesinin öldürülmesinin ardından Londra’dan geri dönerek, 1981 yılında Awami Ligi’nin başkanı seçilmiş ve otokratik rejimi devirme amacıyla siyasi kariyerine yön vermiştir. Siyasi rakibi Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) lideri Halide Ziya ile beklenmedik bir ittifak kurarak, 1990 yılında askeri cuntayı deviren halk ayaklanmalarının öncüsü olmuştur.
Ancak, zamanla otoriterleşen Hasina, 2018 yılında müttefiki Halide Ziya’yı yolsuzlukla suçlayarak hapse attırmıştır. Dünya Bankası, Nisan ayında yaptığı bir analizde, Hasina dönemindeki “güçlü büyüme ve kalkınma başarısının” otoriter yönetimle gölgelendiğini vurgulamıştır. Bu durum, son yıllarda yaşanan öğrenci protestolarının kanla bastırılmasıyla da doğrulanmıştır. Uluslararası Af Örgütü’nün 2018-2023 Bangladeş Raporu, protestoların bastırılması için aşırı güç kullanımının yaygın olduğunu belirtmektedir. Döneminde yaşanan yargısız infazlar, işkence gibi hak ihlalleri, ülkenin uluslararası alandaki imajını zedelemiştir. Özellikle, Bangladeş’te ölüm cezasının yürürlükte olması da sıkça eleştirilmiştir.
Öte yandan, Forbes dergisinin 2023 yılında dünyanın en güçlü 100 kadını arasında 46. sırada gösterdiği Şeyh Hasina, 2015 yılında Bangladeş’i en az gelişmiş ülkeler listesinden çıkararak alt-orta gelir düzeyine ulaştırmayı başarmıştır. Aşırı yoksulluk oranı, 2010 yılında yüzde 11,8 iken, 2022’de bu oran yüzde 5’e düşmüştür. Orta düzey yoksulluk da aynı dönemde yüzde 49,6’dan yüzde 30,0’a gerilemiştir. Dünya Bankası, bu süreçte “insani kalkınma sonuçları, çocuk ölümlerinde azalma, okuryazarlık oranlarında artış ve elektriğe erişimde iyileşme” gibi birçok olumlu gelişme kaydedildiğini ifade etmektedir. Ayrıca, Şeyh Hasina’nın Bangladeşli kadınlar için de önemli iyileştirmeler yaptığı bilinmektedir.
Ancak, tüm bu ekonomik iyileşmelere rağmen, özgürlükten mahrum olan kitleler için bu gelişmelerin bir anlamı kalmamaktadır. Demokrasi eksikliği, ekonomik büyümenin değerini azaltmaktadır. Genelde, ekonomik büyümenin siyasi istikrar getireceği düşünülse de, Bangladeş’te bu durumun geçerli olmadığı görülmektedir. Hasina, ekonomiyi geliştirip özgürlükleri kısıtladığı için kaybetmiştir. Hem ekonomiyi geliştiremeyen hem de özgürlükleri kısıtlayanların da aynı şekilde kaybedeceği açıktır. Bu, tarihin bir yasasıdır.