Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Cumhurbaşkanı olarak onuncu yılını doldurmuş durumda. Bu süre zarfında, Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Erdoğan’ın hükümetinin basın özgürlüğü üzerindeki etkilerini ele alan kapsamlı bir rapor yayımladı. RSF’nin verilerine göre, Erdoğan’ın yönetiminde beş gazeteci hayatını kaybetti, 131 gazeteci hapse atıldı, 77’si “cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla mahkum edildi ve yüzlerce gazeteci çeşitli sebeplerle yargılandı.
Raporda, Erdoğan’ın başkanlık sisteminin basın özgürlüğünü ciddi şekilde kısıtladığı ve medya çeşitliliğini tehdit ettiği vurgulanıyor. Mayıs 2023’te üçüncü dönemine başlayan Erdoğan’ın 2028 yılına kadar Türkiye’nin cumhurbaşkanı olarak görevde kalması bekleniyor. RSF, bağımsız gazeteciliğin bu baskıcı on yıl içinde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, Türkiye’yi kabustan uyanmaya ve köklü reformlar gerçekleştirmeye çağırıyor.
CEZASIZLIĞIN BAŞLANGICI: GEZİ PROTESTOLARI
RSF’nin aktardığına göre, Erdoğan’ın otoriter tavırları ve gazetecilere karşı düşmanca tutumu, aslında cumhurbaşkanlığı döneminden önce şekillendi. Erdoğan başbakanlık görevini sürdürürken, 2013 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen hükümet karşıtı Gezi protestoları sırasında, gazetecilere yönelik saldırılarda gözle görülür bir artış meydana geldi. Bu dönemde 150’den fazla gazeteci, polis şiddetine maruz kaldı.
ULUSAL MEDYANIN %85’İ HÜKÜMETİN DENETİMİNDE
Erdoğan, medya üzerindeki kontrolünü artırarak, devlet televizyonu TRT ve Ulusal Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üzerinden denetim sağladı. Sonuç olarak, ulusal medyanın %85’inden fazlası, hükümet destekli özel sektör şirketleri tarafından kontrol edilmektedir.
YARGI TACİZİ VE MEDYA ÜZERİNDEKİ BASKILAR
Erdoğan’ın iktidarında, gazetecilere yönelik yargı tacizi önemli ölçüde arttı. 2016’daki darbe girişiminin ardından Türkiye, gazeteciler için dünyanın en büyük hapishanesi haline geldi. Erdoğan’ın 2014’te cumhurbaşkanı olmasından bu yana, gözaltına alınan 131 gazeteciden en az 40’ı mahkum edilmiştir. Son yıllarda dört gazeteci hâlâ cezaevinde bulunuyor. Medya çalışanlarına, “terör örgütü propagandası”, “devlet kurumlarını aşağılama” ve “cumhurbaşkanına hakaret” gibi suçlamalar yöneltiliyor.
SOSYAL MEDYA ENGELLEMELERİ VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ
Erdoğan yönetimi, sosyal medya platformlarına yönelik de ciddi sansür uygulamaktadır. Örneğin, Instagram, 2 Ağustos’ta katalog suçlar gerekçesiyle erişime kapatılmıştır; ancak bu yasağın, Hamas lideri İsmail Haniye’nin ölümüne dair Erdoğan’ın gönderdiği taziye mesajlarına erişimi kısıtlaması üzerine getirildiği bilinmektedir. Ayrıca, Wikipedia ve Twitter gibi platformlar da çeşitli nedenlerle daha önce engellenmişti. Wikipedia, Suriye’deki cihatçı gruplarla işbirliği yaptığı iddia edilen içerik nedeniyle 2017’den itibaren Türkiye’de üç yıl boyunca erişime kapatıldı. Twitter ise, Mart 2014’te Türk siyasetçilerini hedef alan ses kayıtları sebebiyle engellenmiştir.
BEŞ GAZETECİ ÖLDÜRÜLDÜ
Türkiye medyası, 2007’de Agos isimli haftalık gazeteyi kuran ve yöneten Ermeni-Türk gazeteci Hrant Dink’in öldürülmesinden bu yana siyasi suikastlara karşı bir nebze korunmuştu. Ancak Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı döneminde beş gazeteci hayatını kaybetmiştir:
- 2011 yılında Suriye’deki iç savaştan kaçan üç Suriyeli gazeteci ve Bursa ile Kocaeli’deki iki gazeteci.
SONUÇ: DERİNLEŞEN ÇÜRÜMÜŞLÜK
Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığı dönemi, basın özgürlüğü ve medya çeşitliliği açısından büyük bir çöküş yaşandı. RSF’nin raporuna göre, Türkiye’nin dünya basın özgürlüğü endeksindeki sıralaması 154. sıradan 2024’te 158. sıraya gerilemiştir. Bu durum, basın özgürlüğünün ve medya çeşitliliğinin yeniden sağlanması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.