Son yıllarda Konya’da yer altı sularının azalması ve toprağın çökmesi nedeniyle oluşan obrukların sayısında kayda değer bir artış gözlemleniyor. Özellikle kuraklık koşulları, bazı bölgelerde derinliği 5 metreyi bulan yüzey yarıklarının oluşumuna yol açmaktadır. Konya Teknik Üniversitesi’nden Doç. Dr. Arif Delikan, bu durumu detaylı bir şekilde ele alarak şu açıklamalarda bulundu:
“Bölgedeki çökellerin kalınlığı, havza kenarındaki genç çökellerin ise daha ince olması, obrukların oluşumuna zemin hazırlıyor. Merkezdeki fazla çökme, havza kenarlarının bu çökme karşılamaması sonucunda yüzey yarıkları meydana geliyor. Kuraklık devam ettiği sürece, bu yüzey deformasyonları Konya’nın Hotamış, merkez, Zazadın Hanı, Aşağıpınarbaşı, Tuzlukçu ve Çumra bölgelerinde 4-5 metre derinliğe ulaşan yarıklar oluşturacaktır.”
Özellikle Karapınar ilçesinde oluşan obrukların sayısı, son yıllarda önemli bir artış göstermiştir. Bu süreçte, havzadaki göletler ve sulak alanlar kuruyarak yok olmuştur. Kuraklık, yüzey yarıklarının oluşumunu da hızlandırmıştır. Kent merkezine 15-20 kilometre mesafedeki bu yüzey yarıklarının derinliği zaman zaman 4-5 metreyi bulabilmektedir.
Doç. Dr. Arif Delikan, yüzey yarıklarının en büyük nedeninin kuraklık olduğunu vurgulayarak, “Yağışların az ya da çok olmasının, küresel ısınma nedeniyle yüzey sularını kaybetmeye yol açtığını” belirtti. Hotamış Gölü, Akgöl ve Sultaniye Havzası’ndaki göllerin tamamen kuruduğunu örnek olarak gösteren Delikan, obrukların içindeki suların da kaybolduğunu ifade etti.
Aşırı sıcaklık ve kuraklık nedeniyle yüzeydeki suların yer altına sızmasının, boşlukları oluşturduğunu ve bu boşlukların çökmesine neden olduğunu belirten Delikan, “Geniş boşlukların obrukları, dar boşlukların ise çökellerin sıkılaşmasını sağladığını” söyledi. Ayrıca bölgedeki genç çökellerin, Konya fay zonu ve doğudaki eğim atımlı faylarla ilişkilendirildiğini de ekledi.
Delikan, “Bölgenin ortasında bulunan kalın çökeller ve kenarındaki daha ince çökeller nedeniyle ortaya çıkan durum, asismik faylanma veya yüzey deformasyonları olarak tanımlanıyor. Kuraklık devam ettiği sürece, bu yüzey deformasyonları Konya’nın Hotamış, merkez, Zazadın Hanı, Aşağıpınarbaşı, Tuzlukçu ve Çumra bölgelerinde 4-5 metre derinliğe ulaşan yarıklara yol açacaktır. Bu yarıklar yollar, enerji hatları ve diğer altyapı unsurları üzerinde deformasyonlar yaratabilir, yapıları etkileyebilir. Yapı stoklarının altından geçerse, çatlamalara ve deformasyonlara neden olabilir. Bu deformasyonlar yapıları yıkılma noktasına getirebilir.”
Sonuç olarak, 800 yıllık Selçuklu dönemi yapılarından biri olan Zazadın Hanı’nın duvarlarında da çatlaklar oluşmuş durumdadır. Delikan, “Bu yarıklardan bazıları maalesef Zazadın Hanı’nın duvarlarından geçiyor. Hanın bazı duvarlarında boydan boya çatlaklar oluşmuş ve küçük oturmalar gözlemlenmiştir. Bu zararın devam edeceği öngörülüyor. Uzman inşaatçılar, zemin mühendisleri ve jeologlarla birlikte önlem alınması gerekiyor.”