İzmir’deki Yapı Stokunun Deprem Riski ve Kentsel Dönüşüm Süreci
İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Başkanı Eylam Ulutaş Ayatar, Türkiye’nin üçüncü büyük kenti İzmir’de bulunan yapıların deprem riski açısından ciddi bir tehdit oluşturduğunu vurguladı. Ayatar, “İzmir’deki yapı stoğunun içerisinde, yapılaşmanın yasak olduğu alanlarda yer alan gecekondu tarzı yapılar ile planlı bölgelerde ruhsatsız ya da kaçak olarak inşa edilen yapılar mevcut. Bu yapıların toplamı kentin yaklaşık yüzde 40‘ını kapsamaktadır. Ayrıca, imar affından yararlanan yapılar da bulunmakta ve sürekli gelen imar affıyla bu yapıların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Mevcut mevzuata göre yapıların yaklaşık yüzde 10‘u, önceki mevzuata göre ise yüzde 50‘si inşa edilmiştir. İzmir’deki yapı stoğunu incelediğimizde, bu yapıların geniş bir alana yayılmış olması ve deprem riski taşımaları son derece kaygı verici” dedi.
Ayatar, İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen kentsel dönüşüm çalışmalarının ağırlıklı olarak yüzde 40‘lık alana göre gerçekleştirildiğini belirterek, “İnşaat Mühendisleri Odası olarak planlı alanlardaki ruhsatlı yapıların da sorunları olduğunu ifade etmek isterim. 30 Ekim İzmir depremi, maalesef bu söylemlerimizi acı bir şekilde doğruladı. Depremde birçok bina hasar gördü ve yıkılan yapılarımız oldu. Dolayısıyla, sorun yalnızca kaçak ve gecekondu yapılarla sınırlı değil; ruhsatlı yapıların büyük bir bölümünde de ciddi sorunlar mevcut” dedi.
Ayatar, kentsel dönüşümün iddialı bir kavram olduğunu belirterek, “Yapı güvenliği çok önemli, ancak bu konuda güvenli ve sağlıklı bir çevre, altyapı, ulaşım, su ve kanalizasyon hizmetleri gibi unsurları bir bütün olarak değerlendirmek gerekmektedir. Toplumun refahını artıracak bir dönüşüm gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle öncelikle bilimsel temelli çalışmaların yapılması elzemdir. İzmir Büyükşehir Belediyesi, İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi ile yaptığı protokol kapsamında, 30 Ekim depremi sonrası yapı stoku envanter çalışmasını gerçekleştirdi. Bu çalışmalar Bayraklı ve Bornova ilçelerinde tamamlandı ve bina bazında değerlendirmeler yapılarak, alan bazında doğru bir planlamayla kentlerimizin yeniden inşası hedeflenmektedir” dedi.
Ayatar, İzmir’de yapıların yüzde 40‘ını oluşturan mühendislik hizmeti almamış yapılara müdahale edilmesi gerektiğini vurguladı. “Bu yapıların deprem riski taşımaları oldukça endişe verici. Ayrıca, ruhsatlı ve planlı alanlarda yapılan yapılar için, nüfusun yoğun yaşadığı bölgelerde yapı stokunun envanter çalışmasının tamamlanması ve bu yapılara dair eylem planlarının hayata geçirilmesi gerekmektedir. Kentin yüzde 40‘lık kısmını oluşturan mühendislik hizmeti almamış yapılar ile birlikte, mühendislik hizmeti aldığı belirtilen ve resmi hale getirilen yapıların da birebir deprem analizlerinin yapılması ve güvenli olup olmadıklarının test edilmesi gerekiyor” dedi.
İmar barışının yeniden gündeme gelmesini değerlendiren Ayatar, “6 Şubat depremi öncesinde imar barışı konusu gündeme gelmişti, ancak deprem nedeniyle bu konu ertelendi. Şimdi yeniden tartışılıyor. Bu durum sadece İzmir için değil, tüm ülke için büyük bir sorun. Yapılar, kişilerin beyanlarıyla resmileştiriliyor. Ancak asıl olan, bu yapıların dönüştürülmesidir ve bu sağlanmamaktadır. 6 Şubat depreminde imar affından yararlanan birçok binanın yıkıldığını gördük. İmar barışı, bir daha gündeme gelmemesi gereken bir konudur” dedi.
Ayatar, yapı üretim sürecinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Yetkin mühendislik kavramına önem veriyoruz. Ustaların kalifiye olması gerekiyor. Ancak, denetim mekanizması tam olarak işlemiyor. Bu nedenle, yeni bir yapı üretim sisteminin hayata geçirilmesi elzemdir. Bugün yaptığımız yapılardan yarın endişe duymamak için bu adımların atılması gerekiyor” şeklinde konuştu.
Ayatar, mevcut yapı stoku için bilimsel bir çalışma gerçekleştirilmesi gerektiğini ve yerel yönetim ile merkezi idarenin el birliğiyle adım atması gerektiğini belirterek, “Bu çok zor bir konu. Bu zorluğu tek başına bir belediyenin aşması mümkün değildir. Merkezi idare ve yerel yönetim olmadan bu çalışmalar başarısız olacaktır. Üniversitelerin ve meslek odalarının desteği ile vatandaşların da bu sürece dahil edilmesi gerekmektedir. Çalışmaların bir an önce başlatılması için iş birliği içinde hareket etmeliyiz” dedi.